Խորհրդային Ռուսաստանը և Հայաստանը

Հարցեր և առաջադրանքներ

Երբ բոլշևիկները գրավեցին իշխանությունը։

Բոլշևիկների կոսակցությունը 1917թ․ հոկտեմբերի 25-ին (նոր տովմարով՝ նոյեմբերի -7ին) Պետրոգրադում իրականացրեց պետական հեղաշրջում և իր ձերքը վերցրեց իշխանությունը։

Հոկտեմբերյան հեղարջումից հետո ինչ փոփոխություններ կատարվեցին Անդրիկովկասում։ Որ ոժերից կազմվեցին երկրամասի իշխանության նոր մարմինը։

Հոկտեմբերյան հեղաշրջումը Անդրկովկասում հանգեցրեց կտրուկ փոփոխությունների։ 1917 թվականին Անդրկովկասյան տարածքը գտնվում էր ժամանակավոր կառավարության ներկայացուցիչների վերահսկողության տակ, սակայն Հոկտեմբերյան հեղափոխությունից հետո իշխանությունը զավթեցին բոլշևիկները։

Երբ կնքվեց Երզնկայի զինադադարը։ Ինչու Կովկասյան ճակատը փլուզվեց։

Երզնկայի զինադադարը կնքվել է 1918 թվականի մարտի 18-ին Օսմանյան կայսրության և Անդրկովկասի Դեմոկրատական Դաշնային Հանրապետության (ԹԴԴՀ) ներկայացուցիչների միջև Երզնկա քաղաքում (այժմ՝ Գյումրի՝ Հայաստանում)։ Համաձայնագիրը ստորագրվել է Կովկասյան ճակատում ռազմական գործողություններից հետո եւ նախատեսում էր 6 ամսով զինադադար։

Երբ է ընդունվե Արևմտյան Հայաստանի մասին բոլշևիկյան դեկրետը։ Ովքեր էյն անյ կազմել։ Գնահատեք այդ փաստաթուղթը։

Ինչ նպատակ էր հետապնդում Խորհրդային Ռուսաստանը՝ առանդզին բանակցությունները սկսելով Քառյակ միության հետ։

Երբ է կնքվե Բրեստի-Լիտովսկի հաշտության պայմանագիրը։

Մարտի4-10-ը, առաջադրանք, 8-դր դասարան

Առաջադրանք 1

Դասարանական

Առաջին աշխարհամարտի ավարտը, հետևանքները/143-149/

Հայ ազգային -քաղաքական կյանքի վերելքը 1917թ.-ին

• Նկարագրել 1917թ. սկզբին Ռուսաստանում տեղի ունեցող փոփոխությունները:
• Համեմատել հայերի նկատմամբ ցարիզմի և ժամանակավոր կառավարության վարած քաղաքականությունը:
• Համեմատել, համադրել, արևմտահայերի, արևելահայերի հրավիրված առաջին համագումարների բովանդակությունը:
•  Պատմել Հայոց ազգային խորհրդի ստանձնած դերակատարման մասին:
•  Հիմնավորել հայերի շահագրգռված լինելը երկրամասում սահմանափոխություն կատարելու հարցում:

Աղբյուրները ՝Հայոց պատմություն,

Առաջադրանք 2

Խորհրդային Ռուսաստանը և Հայաստանը

•  Ներկայացնել Ռուսաստոնում հոկտեմբերյան հեղարջումից հետո Անդրկովկասում տեղի ունեցող փոփոխությունները :
•  Վերլուծել Երզնկայի զինադադարը:
• Ներկայացնել Արևմտյան Հայաստանի մասին բոլշևիկյան դեկրետը, գնահատել այդ փաստաթուղթը:
•  Վերլուծել Բրեստ-Լիտովսկի հաշտության պայմանագիրը: Հիմնավորել  Խորհրդային Ռուսաստանի վարած քաղաքականությունը՝ հայերի շահերի անտեսումը  և Արևմտյան Հայաստանի վերադարձը Թուրքիային:

Աղբյուրները՝ Հայոց պատմություն,

Երզնկայի զինադադար

1918թ. ռուսական նահանջից դեպի հերոսամարտ

Բոլշևիկյան հեղաշրջումը և Հայաստանը․ 8-րդ դասարան/տեսանյութ/

Իրադրությունը Երզնկայում

Բրեստ- Լիտովսկի բանակցությունների մեկնարկը

Հունվարի 29-փետրվարի 4-ը, առաջադրանք, 8-րդ դասարան

Առաջադրանք 1

Գերմանիայի և Իտալիայի վերամիավորումները

Նկարագրել , համեմատել Գերմանիայի, Իտալիայի միավորման գործընթացներն ու արդյունքները։

Գերմանիայի վերամիավորման գործընթացը և արդյունքը։

Վերամիավորման նախադրյալները առկա էին։ Նախ՝ 1850-1860-ական թթ․ Գերմանիայում ավարտվեց արդյունաբերական հեղաշրջումը։ Աշխուժացել էին տնտեսական կապերը առանձին շրջանների միջև, ձևավորվել էր համազգային շուկա։ Այսինքն՝ Գերմանիան տնտեսապես միավորված էր։ Բուռն ծաղկում էր ապրում համագերմանական մշակույթը և գիտությունը։

Վերամիավորման նախաձեռնողը Պրուսիան էր։ Պրուսիական թագավորությունը դարձել էր գերմանական հողերի սիրտը։ Հակառակ Ավստրիայի ՝ Պրուսիան ձգտում էր վերանորոգել նաև Գերմանական միությունը։ Ոգեշնչողը Պրուսիական վարպետ Օ․ Բիսմարկն էր։

1866թ․ պրուսական բանակը ջախջախեց Ավստրալիաին։ Ստանալով գործելու ազատություն՝ Բիսմարկը ստեղծեց Հյուսիսգերմանական միությունը՝ բաղկացած 22 պետություններից։ Դա Գերմանիայի փաստացի վերամիավորումն էր։ Սակայն դեռ անհտաժեշտ էր հաղթահարել Ֆրանսիայի դիմադրությունը։

1870-1871թթ․ ընթացավ ֆրանս֊պրուսական պատերազմը։ Այս անգամ ևս պրուսական բանակի հաղթանակը կատարյալ էր։ Կնքված հաշտությամբ Ֆրանսիան ճանաչեց Գերմանիայի վերամիավորումը և վճարեց մեծ ռազմատուրք։

1871 թ․ հունվարի 18֊ին Փարիզից ոչ հեռու գտնվող Վերսալի դղյակում հանդիսավորությամբ հռչակվեց Գերմանական կայսրության ստեղծումը։

Իտալիայի միավորման գործընթացը ու արդյունքը։

1850-1860-ական թթ․ երկրի վերամիավորման նախադրյալները ակներև էին։ Իտալիայում ծավալվում էր արդյունաբերակն հեղաշրջումը։ Տնտեսության տարբեր գավառներում նկատվում էին արմատական տեղաշարժեր։ Աշխուժանում էին կապերը երկրի տարբեր շրջանների միջև։ Կազմավորվում էր համաշխարհային շուկան։

Ազգային հերոս Ջ․ Գարիբալդին 1860 թ․ իր զորաջոկատով ափ իջավ Սիցիլիայում և կարճ ժամանակում ազատագրեց Իտալիայի ողջ հարավը։

1861 թ․ հրավիրվեց համաիտալական խորհրդարանը, որը հռչակեց Իտալական թագավորությն ստեղծումը։ Սակայն Հռոմը և Վենետիկը դերևս դրա կազմում չէին։ Առաջինի վերամիավորումը խոչնդոտում էր Հռոմի պապը, իսկ երկրորդը շարունակում էր մնալ Ավստրիայի տիրապետության ներքո։

Հռոմը Իտալիային միացավ և մայրաքզաք հռչկվեց ֆրանս֊պրուսական պատերազմից հետո 1871 թ․։ Դա Իտալիայի վերամիավորման հարյուրամյա պայքարի վերջն էր։

Համեմատել  Օ․ Բիսմարկի և Ջ․ Գարիբալդիի գործունեությունները։

Օ․ Բիսմարկը կարճ ժամանակու Եվրոպայում դարձավ հայտնի քաղաքական դեմք։ Նա կարծում էր, որ Գերմանիան պետք է վերամիաորվի զենքի միջոցով։

Դարաշրջանի հիմնահարցերը վճռում են ոչ թե ճառերով և քվեարկությամբ, այլ և արյամբ։

Ահա նրա հավատամքը։

Ազգային հերոս Ջ․ Գարիբալդին 1860 թ․ իր զորաջոկատով ափ իջավ Սիցիլիայում և կարճ ժամանակում ազատագրեց Իտալիայի ողջ հարավը։

Աղբյուրները ՝ Համաշխարհային պատմություն , էջ 102-106, համացանց

Թարգմանություն

Документальный фильм «Эпоха перемен. Отто фон Бисмарк»

“Железный канцлер” Бисмарк: Плодами революций пользуются проходимцы

15 Железных цитат — Отто Фон Бисмарка

Առաջադրանք 2

Օսմանյան կայսրության և Իրանի արդիականացման փորձերը

• Ներկայացնել Օսմանյան կայսրությունում   18-րդ դարի երկրորդ կեսից մինչև 20-րդ դարի սկզբում տեղի ունեցող իրադարձությունների ժամանակագրությունը, ամփոփել տեղի ունեցած փոփոխությունները 10 նախադասությամբ:/Համաշխարհային պատմություն, էջ 49-51,էջ 119-122/:

Օսմանյան կայսրությունում իրականացվող բարենորոգումներին տրվեց թանզիմաթ անունը։ Այդ բարենորոգումները սկսվել էին 1839 թվականին։ Բայց դրանք ի վիճակի չեղան հաղթահարել երկրի հետամնացությունը։ Նրանց չհաջողվեց նաև թուլացնել քրիստոնյանենրի ազգային ազատագրական շարժումները։ 1853 թվականին Ռուսաստանը պատերազմ սկսեց Օսմանյան կայսրության դեմ։ Անգլիան ու Ֆրանսիան աջակցում էին Օսմանյան կայսրությանը։ Պատերազմը ավարտվեց 1856 թվականին, Ռուսաստանը պարտվեց։

• Ներկայացնել Իրանում տեղի ունեցող իրադարձությունների 18-րդ դարի սկզբից մինչև 20-րդ դարի սկզբում տեղի ունեցող իրադարձությունների ժամանակագրությունը, ամփոփել տեղի ունեցած փոփոխությունները 10 նախադասությամբ:/Համաշխարհային պատմություն, էջ 51-53, էջ 122-124/:

Իրանի թուլությունը մեծ հնարավորություն ստեղծեց այդ ժամանակների հզոր պետությունների՝Մեծ Բրիտանիայի և Ռուսաստանի համար։ Նրանք կարողացան մուտք գործել այդ երկիր և այն իրենց հսկողություն տակ վերցնել։ Անգլիացիները ստեղծեցին նավթային ընկերություն և իրենց վերահսկողության տակ վերցրին իրանական նավթը։ Իրանի մտավորական շրջանակները գիտակցում էին իրենց հայրենիքի անմխիթար վիճակը և փորձում էին դրանից դուրս գալու հնար գտնել։ Նրանք հակվեցին դեպի արևմտամետ բարենորոգումները։ 19-րդ դարի երկրորդ կեսի բարենորոգիչների ներկայացուցիչներից էր հայազգի Մալքոմ խանը։ 1905 թվականին Թեհրանում իշխանությունների դեմ ծագեցին զանգվածային ընդվզումներ։ Դրանց մասնակիցները պահանջում էին հռչակել սահմանադրություն և գումարել խորհրդարան, ինչպես իրենք էին ասում մեջլիս։ Այդպես էլ սկսվեց իրանական հեղափոխությունը։ Շահը ստիպված էր զիջումների գնալ։ Սակայն երկրի հետադիմական ուժերը ահ Մոհամադ Ալիի գլխավորությամբ անցան հակահարձակման։ Նրանց օգնեցին օտարերկրյա պետությունները։ Ռուսաստանը և Մեծ Բրիտանիան օգտվեցին հեղափոխությունից և ամրապնդեցին իրենց դիրքերը Իրանում։ 1907 թվականին կնքված համաձայնագրով երկրի հյուսիսում՝ ռուսական, իսկ հարավում անգլիական զորքեր տեղակայվեցին։ Երկրում պայքար ձևավորվեց սահմանադրականների և շահի կողմնակիցների միջև։ Ստանալով ժողովրդի աջակցությունը՝ հեղափոխական ուժերին հաջողվեց վերականգնել սահմանադրական կարգերը։ 1911 թվականին Ռուսաստանը գրավեց հյուսիսային Իրանը, պարտադրեց առաջադեմ ուժերին հեռանալ իշխանությունից և այն հանձնել շահին։ Այդպիսով սահմանադրական շարժումը պարտվեց։  

• Տալ «արդիականություն», «սահմանադրություն» հասկացությունների բացատրությունը:

Արդիականություն նշանակում է ժամանակակից կամ հիմա գոյություն ունեցող 

Սահմանադրությունը դա՝ պետության կողմց հիմնված օրենքների ցանկն է

• Համեմատել Թուրքիայի և Իրանի արդիականացման գործընթացը:

Երկու երկրներում էլ արդիանականացումը չհաջողվեց։ Երկու երկրներում էր մարդկանց կրթված, արևմտամետ զանգվածը ուզում էր փոփոխություններ, նրանք հասկանում էին, որ իրենց երկրները թուլանում են հետամնացության պատճառով։ Նրանք ուզոմ էին սուլթանին հանել իշխանությունից, ունենալ սահմանադրություն և խորհրդարան Երկու երկրներում էլ դա տեղի ունեցավ հեղափոխության արդյունքում։

Աղբյուրները՝ Համաշխարհային պատմություն, 8-րդ դասարան,  էջ 119-124, համացանց:

Ինքնաստուգում

1.Քանի փուլի է բաժանվում Ֆրանսիական հեղափոխությունը։

Ֆրանսիական հեղափոխությունը բաժանվելե 3 փուլի

2.Ինչու հաղթեց Ֆրանսիական հեղափոխությունը։

3.Համեմատել Ֆրանսիական և Անգլիական հեղափոխությունը։

Անգլիական հեղափոխություն, 1642-1651թվականներին, քաղաքացիական պատերազմների և քաղաքական մանիպուլյացիաների հաջորդականություն պառլամենտականների («Կլոր գլուխներ») և միապետականների միջև, հիմնականում Անգլիայի կառավարման ձևի և կրոնական ազատության հարցերի շուրջ։

Սեպտեմբերի 25-30-ը, առաջադրանք, 8-րդ դասարան

1.Նկարագրեք արդյունաբերական  հասարակության շրջափուլերը, համեմատիր դրանք:

ա.Առաջին շրջափուլ -XVII դարից մինչև XIX դարի կեսը

Սկզբնավորվեց և զարգացավ արդյունաբերական արտադրությունը, ձեռքի աշխատանքներն փոխարինվեցին մեքենաներն ու սարքավորումները։

բ.Երկրորդ շրջափուլ-XIX դարի կեսից մինչև  XX դարի սկիզբը

Ավարտվեց արդյունաբերական հասարակության ձևավորումը։Հասարակական կյանքում մեծացավ տեխնիկայի և գիտության դերը։Զարգացած երկրներում գերիշխող դարձավ ծանր արդյունաբերությունը։Առաջացավ համաշխարհային միասնական շուկա։

գ.Հասարակական -քաղաքական գործընթացները

Ավատատիրական հասարակական հարաբերություններին փոխարինելու էր գալիս ժողովրդավարությունը։ Սկսեց ձևավորվել քաղաքացիական հասարակությունը։ Հաճախակի դարձան հեղափոխությունները։ Նոր դարերին բնորոշ էր նաև ճնշված ժողովուրդների ազատագրական պայքարը և ազգային պետությունների ստեղծումը։ Ազատ մրցակցության կապիտալստական հասարակությունը Եվրոպայի երկրներում և ԱՄՆ-ում հասնելով բարձր զարգացման, մտնում է մոնոպոլիստական կապիտալիզմի փուլը։ Այժմ արդեն տնտեսական զարգացումը որոշվում է ոչ թե առանձին ձեռնարկատերերի մրցակցությամբ, այլ արդյունաբերական և ֆինանսական միավորումների տնտեսական գործունեությամբ։ Մեծ չափերի հասան Լատինական Ամերիկայում, Ասիայում, Աֆրիկայում։

2.Տալ «ժողովուրդ»,«ազգ» հասկացությունների սահմանումը

Ժողովուրդ-Որևէ պետության հպատակների ամբողջությունը:

Ազգ-Տոհմ, սերունդներ

3.Սահմանել ինչ է նշանակում ,,հեղաշրջում՛՛, ևս տաս նոր բառերի հասկացությունների բացատրություն, սահմանում:

Հեղաշրջում-մարդկանց պատմականորեն առաջացած հանրություն, որ բնորոշվում է լեզվի, տերիտորիայի, տնտեսական կյանքի և մշակույթի մեջ դրսևորվող հոգեկան կերտվածքի ընդհանրությամբ:

4.Արդյունաբերության , գյուղատնտեսության մեջ նշիր հինգ փոփոխություն, դրանց դրական, բացասական կողմերը:

1․Ձեռքի աշխատանքը փոխարինվեց մեքենաներով և սարքավորումներով, որը բարձրացրեց աշխատանքի արտադրողականությունը, արհեստանոցներին փոխարինեցին մանուֆակտուրաները, այնուհետև՝ մեքենագործարանային արտադրությունը։

2․ Ավելացավ խոշոր քաղաքների թիվը։

3․ Բարձրացավ բնակչության կենցաղային և կրթական մակարդակը։

4․ Մեծացավ գիտության և տեխնոլոգիայի դերը։

5․ Զարգացավ գյուղատնտեսությունը՝ ստեղծվեցին շարքացաններ, նոր սերմատեսակներ, որոնց արդյունքում համեմատտաբար ավելի շատ բերք էր ստացվում։ Զարգանում էր անասնապահությունը։

5.Արդյունաբերական զարգացման հետևանքով ինչ փոփոխություններ տեղի ունեցան հասարակական կյանքում:

Արդյունաբերական զարգացման հետևանքով փոփոխություններ եղան: Զարգացան երկրները:Ավելացել էին աշխատանքի վայրերը և մարդիկ անընդհատ աշխատում էին:

6.Ինչը նպաստեց քաղաքների աճին և զարգացմանը:Արդյունաբերական զարգացման հետևանքով ինչ փոփոխություններ տեղի ունեցան մարդկանց կենսապայմաններում:

Քաղաքների աճին և զարգացմանը նպաստեցին գյուտերը, քանի որ տարբեր տեխնիկաների շնորհիվ կյանքն ավելի էր հեշտացել։Գյուղում գերբնակչություն էր։Գյուղատնտեսությունը զարգացել էր, քանի որ ավելի հեշտ էր դարձել աշխատել։ Բազմաթիվ աշխատատեղեր էին բացվել, որտեղ մարդիկ կարող էին աշխատել։Այդպես զարգացավ և աճեց քաղաքը և բնակչությունը։

7.Ապացուցեք կամ հերքեք այն տեսակետը, որ արդյունաբերական հասարակության առաջին շրջափուլում մտավորականության դերը բարձրացավ:

Արդյունաբերական հասարակության առաջին շրջափուլում մտավորականության դերը բարձրացավ, քանի որ մարդիկ սկսեցին մտածել, հնարել նոր գյուտեր։Մտածեցին, որ կարելի է ստեղծել նոր տեխնոլոգիաներ, մեքենաներ, որպեսզի կյանքը ավելի հեշտ և արագ լինի։

Օժանդակ աղբյուր

Համաշխարհային պատմություն

Այլ ձևակերպումներով ինչպե՞ս են տարբերակվում «ազգ» և «ժողովուրդ» հասկացությունները, և կամ ինչո՞վ են տարբերվում ազգը և ժողովուրդը:

«Ազգ» և «ժողովուրդ» բառերը հաճախ գործածվում են իբրև հոմանիշներ, քանի որ և՛ ազգը, և՛ ժողովուրդը երկուսն էլ ներկայացնում են մարդկանց հավաքականությունը` նույն էթնոսի պատկանող, նույն ինքնությունը, մշակութային արժեքներն ունեցող:

Սակայն երբեմն «ժողովուրդ» ասելով` նկատի է առնվում նաև էթնիկական նույն սկզբնավորումը չունեցող մարդկանց հավաքականությունը: Սույն սահմանման պարագայում պետք է նկատի ունենալ, որ էթնոսի պատկանելությունը կարող է պայմանական նշանակություն ունենալ:

«Ազգ» բառը ծագում է լատիներեն «natio» բառից, որը ծնունդ, սկիզբ, իմաստն ունի: Այստեղից էլ` «nation» բառը, որը նշանակում է ազգ, ինչպես նաև այս հասկացության ծագումնաբանական բուն նշանակությունն արտահայտող ֆրանսերեն «naître» բառը, որը նշանակում է ծնվել: «Ազգ» հասկացությունն արտահայտում է առավելաբար կազմակերպված ժողովրդի` պետությամբ, պետական կառուցվածքով ու կառույցներով, հասարակական-քաղաքացիական ինքնագիտակցությամբ:

Պետության առկայությունը, սակայն, պարտադիր չէ ազգի տվյալ բնորոշման համար, եթե կան ազգային կառույցների կազմակերպվածության դրսևորումները, ազգային բարձր ինքնագիտակցություն, ինչպես, օրինակ, այսօր իրենց պատմական հայրենիքը կորցրած կամ պետություն չունեցող ազգերի պարագայում, որոնցից են ղպտիները, ասորիները և այլք:

Ժողովուրդը կարող է լինել էթնիկական պատկանելության գիտակցությամբ, սակայն առանց պետական-հասարակական, քաղաքացիական կազմակերպվածության: Բայց հարկ է նկատի ունենալ, որ «ազգ» և «ժողովուրդ» բառերը, այնուամենայնիվ, հոմանիշներ են իրենց նշանակությամբ և օգտագործվում են որպես այդպիսիք:

Ներկայումս, սակայն, լայն իմաստով, ինչպես նաև դիվանագիտական նշանակությամբ «ազգ» հասկացությունը մատնանշում է հիմնականում պետական հստակ կառուցվածք ունեցող ժողովուրդներին, ինչի վառ վկայությունն աշխարհի տարբեր պետությունների համախմբումով կազմված Միացյալ Ազգերի Կազմակերպությունն է, որի անվան մեջ «ազգ» բառը հիմնականում պետության ցուցիչի հատկանշմամբ է գործածված:

Սեպտեմբերի 11-17-ը, առաջադրանք, 8-րդ դասարան

Առաջադրանք 1

Դասարանական աշխատանք

Վերհիշիր նախորդ տարվա թեմաներից , հիմնավորիր ինչով է տպավորվել/Հայոց պատմություն 7-րդ դասարան, 15 նախադասությամբ/:

Վերհիշելով նախորդ տարվա անցածը՝ լրացնել բաց թողնված բառերը:

Անդրադառնալով հայ ժողովրդի համար թուրք–պարսկական պատերազմների աղետալի հետևանքներին` XVII դարի եվրոպացի հեղինակ Ժան Շարդենն արձանագրում է, որ «Աշխարհում չկա մի այլ երկիր, ուր տեղի ունեցած լինեին այդքան շատ արյունահեղ ընդհարումներ… նա (Հայաստանը) հանդիսացավ ռազմական գործողությունների թատերաբեմ ոսմանյան և մղած վերջին պատերազմներում: Տուրքերը կռվում էին ամբողջ Հայաստանը նվաճելու համար, սակայն բավարարվեցին այն ………. հետ բաժանելով, այդուհանդերձ, նրանք տիրեցին նրա մեծագույն մասին»:

1555 թ. Ամասիայում պայմանագիր և պետությունների միջև հաշտության պայմանագիր է կնքվում, համաձայն որի` թուրք–պարսկական սահմանագիծն անցնում էր Հայաստանի տարածքով: Հայաստան արվմտյան մասն անցնում էր Օսմանյան կայսրությանը, իսկ ……….` Իրանին:

/արևմտյան, Օսմանյան, , արևելյանը ,Սեֆյան, թուրքեր, պարսիկներ/

Խնդրում եմ տանը ներբեռնել-Հայոց պատմություն 8, Համաշխարհային պատմություն 8

Ներկայացնել  ՙՙազատագրական պայքար՚՚, «հեղափոխություն»հասկացությունների բացատրությունը:

Հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարի նախադրյալները/ կարդալ էջ 7-10, պատասխանել  հարցերին:

Տանը

«Իսրայել Օրին ազատագրական գործիչ»

• Ո՞վ էր Իսրայել Օրին, նրա ծավալած գործունեությունը հայության ազատագրման հարցում, ինչ արդյունքի հասավ:
• Նրա անցած ուղին ներկայացրու քարտեզագրման միջոցով:
• Երևակայական նամակ Իսրայել Օրու անունից:

/Այս տեղեկությունը ձեզ կօգնի ժամանակագրությամբ /թվականներով / քարտեզի վրա նշել նրա անցած ուղին:/

Իսրայել Օրին հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ է, դիվանագետ: Նրա անվամբ է պայմանավորված XVII դարի վերջի և XVIII դարի սկզբի հայ ազգային-ազատագրական  շարժման զարթոնքը: Իսրայել Օրին Սբ Էջմիածնում գումարված գաղտնի ժողովում (1677 թ.) ընտրված պատվիրակների և հոր՝ Մելիք Իսրայելի հետ 1678 թ-ին մեկնել է Եվրոպա՝ Հայաստանի ազատագրության հարցը ներկայացնելու նպատակով: Առաքելությունը ձախողվել է. 1680 թ-ին Կոստանդնուպոլսում է նվաճել Հայաստանը և Օսմանյան կայսրության  թիկունքում ստեղծել անկախ Հայաստան ու Վրաստան: Հովհան Վիլհելմն Իսրայել Օրու միջոցով թղթեր է հղել Քարթլիի թագավոր Գիորգի XI-ին, հայ մելիքներին, Ամենայն հայոց և Աղվանից կաթողիկոսներին՝ մանրամասն տեղեկություններ խնդրելով Հայաստանի ու հարակից երկրների տնտեսական, քաղաքական ու ռազմական կացության մասին: Օրին ապարդյուն ջանացել է ձեռք բերել Ավստրիայի Լեոպոլդ I  կայսեր մահացել է կաթողիկոս Հակոբ Դ Ջուղայեցին, և պատվիրակությունը վերադարձել է Հայաստան: Օրին մեկնել է Վենետիկ, 1683 թ-ին՝ Փարիզ, անցել զինվորական ծառայության (հետևազորի լեյտենանտ, հեծելազորի կապիտան), 1688–95 թթ-ին մասնակցել է անգլո-ֆրանսիական պատերազմին: 1695 թ-ին անգլիացիները գերեվարել են նրան, ազատվելուց հետո Հռենոսյան Պֆալցում եղել է Հայդելբերգի, Ֆրանկենթալի և Մանհայմի մատակարարման կոմիսար: 1698 թ-ին կուրֆյուրստ  Հովհան Վիլհելմին հորդորել աջակցությունը, սակայն փոխարենն ստացել է Տոսկանիայի Կոզմաս III դքսի համաձայնությունը` 1699 թ-ին ուղևորվել է Հայաստան: Նույն թվականի ապրիլին նրան հաջողվել է Անգեղակոթ գյուղում (Սիսիանի գավառ), Սյունիքի 11 մելիքների մասնակցությամբ, գումարել գաղտնի խորհրդաժողով: Ժողովում կազմված գրություններով` ուղղված Հովհան Վիլհելմին, Հռոմի պապին, Ավստրիայի կայսրին, Տոսկանիայի դքսին, Պետրոս Մեծին, և կնքված մաքուր թղթերով Մինաս վարդապետ Տիգրանյանցի հետ 1699 թ-ի սեպտեմբերին մեկնել է Դյուսելդորֆ:

Այդուհանդերձ, Արևմուտքից հուսախաբ, Իսրայել Օրին թուրք-պարսկական լծից Հայաստանի ազատագրության ծրագիրը կապել է Ռուսաստանի հետ: Հայ ժողովրդի անվտանգությունն ապահովելու նպատակով նա առաջադրել է Ռուսաստանի և Հռոմեական սրբազան կայսրության հակաթուրքական դաշինքի գաղափարը, սերտ կապեր հաստատել նաև Մոսկվայում ապաստանած Իմերեթի  Արչիլ II թագավորի, հետագայում՝ նաև այսրկովկասյան այլ գործիչների հետ: Ծրագիրը ռուսական կառավարությանը ներկայացվել է 1701 թ-ի հուլիսի 25-ին, իսկ հոկտեմբերին Պետրոս Մեծն ընդունել է Իսրայել Օրուն և Մինաս վարդապետին: 1703 թ-ին Իսրայել Օրու նախաձեռնությամբ կազմվել և ռուսական կառավարությանն է ներկայացվել Հայաստանի քարտեզը: Ռուսական արքունիքը հավանություն է տվել Իսրայել Օրու ծրագրած Պարսկաստան մեկնելու առաքելությանը:  1704 թ-ին Օրին գնացել է Եվրոպա, Հռոմի պապից ձեռք բերել պարսկական տիրապետությունում քրիստոնյաների հալածանքը դադարեցնելու մասին Պարսից շահին ուղղված նամակ և, 1706 թ-ին Պետրոս Մեծից ստանալով նույնանման նամակ ու գնդապետի կոչում, որպես առաքելության ղեկավար, 1708 թ-ի սկզբին մեկնել է Պարսկաստան: Իսրայել Օրին 1709 թ-ին հանդիպել է շահին, այնուհետև վերադարձել է Այսրկովկաս. ձգտել է Ամենայն հայոց կաթողիկոս Աղեքսանդր Ա Ջուղայեցու, Գանձասարի կաթողիկոս Եսայի Հասան-Ջալալյանի, հայ մելիքների և այլ գործիչների օգնությամբ ստեղծել ազատագրական պայքարի միասնական ճակատ, կազմավորել հայկական ընդհանուր զորաբանակ: Ռուսաստան վերադառնալիս Օրուն է միացել նաև Եսայի Հասան-Ջալալյանը: Սակայն Իսրայել Օրին Աստրախանում հանկարծամահ է եղել, իսկ Եսայի Հասան-Ջալալյանը վերադարձել է Արցախ:

https://www.youtube.com/watch?v=n9cqGh5AWLg Իսրայել Օրի

Առաջադրանք 2

Դասարանական աշխատանք

Պատրաստվում ենք քննարկման

Բաժանվում ենք երկու խմբի, յուրաքանչյուր խումբ հիմնավորում է իր պատասխանը:

Ձեր կարծիքով՝ հայ գործիչները Հայաստանի ազատագրության հարցը պետք է կապեին Եվրոպայի՞, թե՞ Ռուսաստանի հետ:

Տանը

Մեկ խմբի տեսանկյունից պատասխանի հիմնավորում/մեկ էջի սահմանում/: